Konut piyasasında gerçek satışı gösteren veri “ilk elde” gerçekleşen işlemlerdir..

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK her ay Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü verilerinden hareketle konut satış istatistiklerini yayımlıyor.

Konut satışı diyoruz ama aslında bu tanım ne kadar doğru, tartışılır. Bu tür alışverişlerde klasik tanımlama “satış” olduğu için bu sözcük kullanılıyor. Ama unutmamak gerekir; her satış aynı zamanda bir alıştır.

Üstelik binlerce konut satış için beklerken alışverişin gerçekleşmesi ancak alıcı çıkarsa söz konusu olur. Yani gerçekleşen alışveriş sayısını satıcı değil, alıcı belirlemektedir. Dolayısıyla konutta aslında satıştan çok alıştan, eğer artıyorsa alışın arttığından ya da düşüş varsa alışın düştüğünden söz edilebilir.

Tahmin ederim, bu tanım konusu üstünde durmak kimilerine gereksiz geliyordur. Oysa piyasanın seyrini satıcının mı, yoksa alıcının mı çok olduğu belirlediğine göre bu tanım hiç yabana atılacak bir konu değildir.

Ama bugün üstünde durmak istediğim satıcı ya da alıcı tanımı değil. Hadi genel alışkanlığı zorlamadan satış diyelim, konut satışı gerçekten artıyor mu, bu soruya yanıt aramak istiyorum.

Önemli olan ilk satış

Konutta genellikle toplam satış sayısı üstünde durulur. Elbette toplam sayı da bir göstergedir ama gerçek anlamda satışı ortaya koyan aslında ilk el satıştır.

Siz hiç ikinci el otomobil satışına ilişkin bir istatistik gördünüz mü? Hiç ikinci elde kaç otomobil alınıp satıldığına bakarak otomotiv sektörünün performansı ve gelişmesi üzerine bir değerlendirme okudunuz mu? Üç kere, beş kere el değiştirmiş bir otomobilin bir kere daha el değiştirmesinin, sahibinin değişmesinin ekonomik anlamda ne gibi bir önemi olabilir ki?

Peki ya konut; konutta farklı olan ne? Örneğin otuz yıllık bir konut daha önce birkaç kez el değiştirmiş, şimdi yeni sahibi satın almış. O konutun alımı için aktarılan paranın nereden; mevduattan mı, dövizden mi, altından mı çıktığı gibi bir yön var ve bu önemli tabii ki ama bu satışın ya da alışın konut piyasası için, inşaat sektörü için nasıl bir anlamı olabilir ki?

Dolayısıyla konut sektöründe gerçek satışı gösteren veri ilk elde gerçekleşen işlemlerdir. İnşaat sektöründe canlılık var mı, gelecekte ne olacak; bütün bunların temel göstergesi ilk eldeki satış sayısıdır.

İlk el satışta büyük düşüş!

Türkiye’de konut alış-satışına ilişkin istatistikler tüm il ve ilçeleri kapsayacak şekilde 2013 yılından bu yana tutuluyor. Önceki yılların verileri il merkezleri ve merkez ilçelerle sınırlıydı. Bu yüzden tüm Türkiye’yi kapsayan veriler 2013’ten beri var.

2013’ten bu yana olan tüm yılların ilk on aylık verileri ne mi söylüyor?

■ İlk el konut satışı 2019 yılında birden düşüşe geçti. 2013-2018 yıllarında ilk on aylık dönemlerin toplamı itibarıyla ortalama 482 bin olan ilk el konut satışı, 2019- 2025 döneminde ortalama 359 bine düştü.

■ 2013-2018 döneminin ilk on ayındaki satışlarda ilk el olanların yüzde 46,1 düzeyindeki payı, 2019-2025 döneminde yüzde 31,6’ya indi. Buna karşılık ikinci el satışların payı aynı dönemler itibarıyla yüzde 53,9’dan yüzde 68,4’e yükseldi.

(Haber kaynağı: Ekonomim köşe yazarı Alaattin Aktaş’ın “Konutta gerçek satışı görmek için hangi veriye bakmalı?” başlıklı makalesinden alıntıdır)