Miras sonucu ölenin, bir de yüklü borcu kalırsa, mirasçılar borcu kabul etmeyeceği gibi reddi miras hakkını kullanabiliyorlar. Mirasçıların, ölenin ardından kabul edeceği miras payı için ayrıca vergi ödemesine katlanması gerekiyor.
Mirasçıların vergilendirilmesi nasıl oluyor?
Bir yakınınızı kaybettiniz ki hiç kimse kaybetmek istemez. Ölen kişi; eşiniz, anne ya da babanız, kardeşiniz de olabilir. Bu gibi durumlarda, mirasçının miras payının gösterilmiş olduğu veraset ve intikal vergisi beyanına eklenecek olan, mirasçılık belgesinin alınması gerekiyor. Sulh hukuk mahkemesi veya noterden mirasçılık belgesi alınabiliyor.
Ölen kişiden kalan mal varlığı varsa, ilgili vergi dairesine veraset ve intikal vergisi beyannamesi veriliyor. Mirasçıların, mükellef işlemleri de yerine getiriliyor.
Bir kişinin vefatı halinde, geride kalan yakınlarına mirasçı olarak herhangi bir gayrimenkul veya menkul kalmadıysa bu durumda veraset ve intikal vergisi beyannamesi verilmiyor.
Veraset ve intikal vergisi istisna sınırı ve vergi oranları?
Veraset ve İntikal Vergisi, bir kişinin vefatından sonra mirasçılara geçen malvarlığı üzerinden ödenen bir vergi. Bu vergi 7338 sayılı Kanun ile düzenlenmiş olup, her yıl istisna tutarları da belirleniyor. 2025 yılı için ise yüzde 43,93 yeniden değerleme oranıyla güncellenmiş istisna tutarlarıysa; eş ve çocuklar için mirasın 2.316.628 TL’ye kadar, ölenin eşi eğer tek başına mirasçı ise 4.636.103 TL’ye kadar olan tutar, vergiden muaf oluyor.
Veraset yoluyla intikalde belirlenen vergi oranlarıysa yüzde 1 ve yüzde 10, bağış ve hibelerdeyse vergi oranı, yüzde 10 ve yüzde 30 arasında değişebiliyor. Mirasçıların, beyannameleri vermesi sonunda tahakkuk eden vergi tutarını, 3 yılda ve her yıl Mayıs ve Kasım aylarında, altı eşit taksit halinde ödemeleri gerekiyor. Vergi borcunu ödemeyen mirasçıların, tapu devri ve banka hesaplarına erişmesi mümkün olmuyor.
Veraset ve İntikal Vergisi nasıl hesaplanıyor?
Miras kalan, vergilendirilecek olan tüm mal varlığının toplam değeri ile belirleniyor. Gayrimenkul, banka hesabı, araç ve diğer menkuller de olabilir. Mirasçının ödeyeceği vergi ne kadar?
Örneğin; 2025’te vefat eden kişiden, iki çocuğuna 6 milyon TL miras kalıyor. Burada ilgili yıl için istisna sınırı değerlendiriliyor. Yani her bir çocuğa kalan miras payından, 2.316.628 TL istisna düşülüyor. İstisna düşüldükten sonra, kalan tutar veraset ve intikal vergisi matrahını oluşturuyor ve belirlenen tarifeye göre vergilendiriliyor. Her bir çocuk için, iki çocuk var olduğu düşünüldüğünde her bir çocuğun miras payı, yüzde elli oluyor.
6.000.000 TL için çocuk başına miras payı: 3.000.000 TL oluyor. Her çocuk için matrah ise istisna düşüldükten sonra kalan tutar yani 3.000.000 – 2.316.628 = 683.372 TL olur. Mirasçı olan her çocuk için ödenecek olan vergi ise 683.372 * %1 = 6.833,72 TL oluyor. Bu vergi tutarı, tahakkuk ettikten itibaren 3 yılda her yıl Mayıs ve Kasım aylarında, 6 eşit taksitte ödenecek olup ilk taksitin ödeme tutarıysa 1.138,95 TL olacaktır. İki çocuk olduğu için diğer çocuğun da aynı tutarlarda vergiyi ödemesi gerekecek.
Bir başka örnekte ise 2025 yılında, ölen kişiden eşine miras kalan tutar 4 milyon lira olsun. Bu tutardan, istisna bedeli olan 2.316.628 TL düşülerek matrah bulunur. Vergilendirilecek olan tutar 4.000.000 -2.316.628 = 1.683.372 TL olur. Mirasçı eşin, ödeyeceği vergi ise 1.683.372 TL * %1 = 16.833,72 TL olacaktır. Mirasçı eşin, ödeyeceği taksit tutarı ise 2.805,62 TL olacaktır. 3 yılda her yıl Mayıs ve Kasım aylarında, altı eşit taksitte mirasçı eş bu taksitleri ödeyecektir.
Bir diğer örnekte ise kademeli oran üzerinden, vergiyi hesaplayalım. Ölen kişiden, mirasçıya kalan payın tutarı 6 milyon TL olsun. 2025 yılı için istisna sınırı düşülerek kalan tutar ise 6.000.000-2.316.628 = 3.683.372 TL olacaktır. Vergi diliminde ilk 2.400.000 TL’ye %1 ve kalan 1.283.372 TL’ye %3 uygulanır. İlk dilim 2.400.000 * %1 =24.000 TL ve kalan 1.283.372 * %3 =38.501,16 TL olur. Toplam ödenecek vergi ise: 24.000 + 38.501,16 = 62.501,16 TL olacaktır.
Miras kalan paraysa yani ölen kişiden bankada kalan para, mirasçılara mirasçılık belgesindeki oranlara göre paylaştırılıyor. Mirasçıların, bankadan miras kalan para için veraset ve intikal vergisi beyannamesi verip vergiyi ödemesi gerekiyor.
Mirasçıların beyanname verme şartları
Örneğin, vefat eden kişi ve mirasçılar da yurt içinde yaşıyorsa aynı şehirde de olabilirler. Beyannamenin, ölüm tarihini takip eden dört ay içinde verilmesi gerekiyor. Ölen kişi ve mirasçı da Türkiye’de yaşıyor ise ölüm tarihini takip eden dört ay içinde beyannameyi vermek gerekiyor.
Bir diğer konu ise; vefat eden kişi Türkiye’de, mirasçı da yurt dışında yaşıyor ya da vefat eden kişi yurt dışında ve mirasçılar Türkiye’de yaşıyorsa, bu durumda ölüm tarihini takip eden altı ay içinde beyannamenin verilmesi gerekiyor. Ölen kişi ve mirasçılar yurt dışında ve farklı ülkelerde yaşıyorsa ölüm tarihini takip eden sekiz ay içinde beyanname verilmesi gerekiyor.
Beyannameleri, zamanında vermeyen mirasçıları ne bekliyor?
Örneğin; size ev, araba ya da bankadan yüklü bir para kaldı diyelim. Beyannameyi vermezseniz, vergi dairesinden ‘borcu yoktur’ yazısı alamazsınız.
Size miras kalan araba, ev ya da bankadaki parayı almanız için, vergi dairesinden ‘borcu yoktur’ yazısını almanız gerekiyor. Veraset ve intikal vergisi beyannamesinin verilmesi ve eğer mirasçıya bir vergi çıkmışsa, bu borcun ödenmesi şartı da var.
Veraset ve intikal vergisi beyanı nereye verilmeli?
Vefat eden kişinin ikametgâhının bağlı olduğu veraset ve intikal vergi dairesine, interaktif vergi dairesi üzerinden de beyan verilebiliyor. Vefat eden yurt dışında yaşıyorsa, Türkiye’deki son ikametgâh adresinin bağlı olduğu veraset ve intikal vergi dairesine beyan verilir.
Veraset ve intikal vergisi beyanına hangi belgeler ekleniyor?
Mirasçı ve miras paylarını gösteren mirasçılık belgesi, vefat eden kişinin son ikametgâhını gösteren vasiyetname belgesi, borç ve masrafları gösteren belgeler sayılabilir.
Veraset ve intikal vergisi ödemesi nereye yapılıyor?
Dijital vergi dairesi sistemi ve (Gelir İdaresi Başkanlığı) GİB mobil uygulaması üzerinden, anlaşmalı banka kredi kartı, banka kartı üzerinden, internet bankacılığı, telefon bankacılığı ve mobil bankacılık, PTT şubeleri ve tüm vergi dairelerinden veraset ve intikal vergisi ödemesi yapılabiliyor.
Mal sahibi olmak bir dert, mirasa konmak ise ayrı bir dert. Enflasyon, bir de üzerine eklenen yeni zam ve vergilerle vatandaş, bugün hangi vergiyi ödeyeceğim düşüncesiyle güne başlıyor.
Eskilerin tabiriyle, ‘malın mı var derdin var’ derler. Mirasçılar, mirasa sahip olmak için yasal zeminde uygulanan vergiye de katlanmak zorunda kalıyor. ‘Mal, canın yongasıdır’ derler. Malı elde edip sahiplenen mirasçıyı, ödemesi gereken bir vergi de bekliyor.
Vergiyi ödemeyene, gecikme cezası ve vergi cezası da uygulanabilir. Matrah dilim tutarları, her yıl bir önceki yıla göre belirlenen yeniden değerleme oranında artırılıyor. Vergi hesabında yapılacak küçücük bir hata bile birçok soruna yol açabilir. Mirasçıların, vergiyi doğru bildirmeye ve beyanı zamanında vermeye dikkat etmesi de çok önemli.
Unutmayalım miras, sadece bir hak değil aynı zamanda birçok sorumluluğu ve mali yükümlülüğü de beraberinde getiriyor.
(Kaynak: Özlem KARAHAN – Ekonomim.com)
